Τὰ συμβάντα στὸ Αἰγάλεω τὴν 29η Σεπτεμβρίου 1944

Τρίτη, 01 Οκτωβρίου 2024 22:33

Τὰ συμβάντα στὸ Αἰγάλεω

τὴν 29η Σεπτεμβρίου 1944

«Οὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας
καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται»

Αναδημοσίευση από την εβδομαδιαία εφημερίδα μας

«ΑΙΓΑΛΕΩ Η πόλη μας»

Τοῦ κ. Κων. Ἰ. Δάλκου, Φιλολόγου,
ἐπιτ. Δ/ντοῦ τοῦ 3ου Λυκ. Αἰγάλεω

Φίλε ἀναγνώστη, ὁ Θουκυδίδης (1, 22, 3) ἐκθέτοντας τὶς δυσκολίες ποὺ εἶχε ἀντιμετωπίσει κατὰ τὴν ἔρευνα τῶν ἱστορικῶν γεγονότων, σημειώνει μεταξὺ ἄλλων ὅτι ἡ ἀλήθεια «ἐπιπόνως εὑρίσκετο, διότι οἱ παρόντες τοῖς ἔργοις ἑκάστοις οὐ ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν ἔλεγον, ἀλλ’ ὡς ἑκατέρων τις εὐνοίας ἢ μνήμης ἔχοι». Δηλαδὴ ἡ ἐξακρίβωση τῆς ἀλήθειας ἀπαιτοῦσε πολὺν κόπο, ἐπειδὴ οἱ αὐτόπτες δὲν κατέθεταν τὰ ἴδια γιὰ κάθε γεγονός, ἀλλ’ ἀναλόγως πρὸς τὴν μνημονική τους ἱκανότητα καὶ τὴν συμπάθεια ποὺ ἔτρεφαν πρὸς κάποιαν ἀπὸ τὶς ἀντίπαλες παρατάξεις. Πέραν ὅμως τῆς ἰδεολογικῆς – παραταξιακῆς ἀντιμετωπίσεως τῶν γεγονότων, τῆς λήθης, τῆς παραμνησίας, ἀλλὰ καὶ τῆς προσωπικῆς κάποτε σκοπιμότητας, ἡ ἀλήθεια προσκόπτει ἀκόμη, πάλι κατὰ τὸν Θουκυδίδη, καὶ στήν «ἀταλαίπωρον» ἀναζήτησή της, δηλαδὴ στὴν τάση τῶν πολλῶν νὰ ἀποφεύγουν τὴν ταλαιπωρία ποὺ ἀπαιτεῖ μιὰ διεξοδικὴ ἔρευνα. Τῶν κανόνων αὐτῶν δὲν ἦταν βεβαίως δυνατὸν νὰ ἐξαιρεθοῦν καὶ ὅσα φρικτὰ συνέβησαν στὸ Αἰγάλεω τὴν ἀποφράδα 29ην Σεπτεμβρίου 1944.
Ὁ ὑπογράφων λοιπὸν τὸ παρόν, μετὰ ἀπὸ μακρὰν καὶ ἐπίπονη ἔρευνα μαρτυριῶν, δημοσιευμάτων καὶ ἀρχείων, περιέλαβα στὸ βιβλίο μου «Αἰγάλεω, σελίδες τοπικῆς πατριδογνωσίας», μιὰν ἐκτεταμένη, 70 σελίδων, μελέτη τῶν γεγονότων αὐτῶν (σελ. 255 – 325). Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἐξέδωσε τὸ 2017 ὁ, δυστυχῶς, μὴ λειτουργῶν πλέον Πολιτιστικὸς Σύλλογος «Ἱερὰ Ὁδός». Ὁ ἐνδιαφερόμενος μπορεῖ ἐλευθέρως νὰ τὸ μελετήσῃ, ὅπως καὶ ἄλλα πολλά, στὸ διαδίκτυο, στὸν ἱστότοπο aigaaigaleo.wixsite.com τὸν ὁποῖον ἐδημιούργησε ὁ φίλος συμπολίτης μας κ. Τάσος Κακλαμάνης.
Μετὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἐργασία εἶχα τὴν ἀφελῆ βεβαιότητα ὅτι ἔχουν διευκρινισθῆ σὲ γενικὲς τοὐλάχιστον γραμμὲς ὅσα συνέβησαν τὴν ἡμέρα ἐκείνη στὴν πόλη μας, δηλαδὴ ἡ δολοφονία ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς πολλῶν δεκάδων συμπολιτῶν μας καὶ ἡ πυρπόληση ἐπίσης πολλῶν οἰκιῶν καὶ καταστημάτων στὴν μεταξὺ Ἁγίου Σάββα καὶ Κηφισοῦ περιοχή, κυρίως δὲ στὴν συνοικία Σωτηράκι. Ἡ ἐπιδρομὴ τῶν Γερμανῶν εἶχε ὡς ἀφορμὴ τὸν φόνο ἢ τὸν τραυματισμὸ ἑνὸς ἢ δύο γερμανῶν ὁπλιτῶν, οἱ ὁποῖοι ἐκινοῦντο τὶς πρωινὲς ὦρες τῆς ἡμέρας ἐκείνης πρὸς τὴν ἐπὶ τῆς Ἱερᾶς ὁδοῦ γέφυρα τοῦ Κηφισοῦ ἐπὶ μοτοσυκλέττας. Δὲν πρέπει βέβαια νὰ ἀγνοηθοῦν καὶ κάποιες μαρτυρίες περὶ τραυματισμοῦ ἢ ἐξευτελισμοῦ συνεπιβαίνοντος γερμανοῦ ἀξιωματικοῦ, πιθανῶς ταγματάρχου. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ συνέβη κατὰ πᾶσαν πιθανότητα στὸ σημεῖον ὅπου εὑρίσκεται σήμερα τὸ μνημεῖο τῶν θυμάτων τῆς γερμανικῆς ἐπιδρομῆς, ὁ μικρὸς δηλαδὴ ὀβελίσκος καὶ ἡ μαρμάρινη πλάκα μὲ τὰ ὀνόματά τους. Ἐκτιμᾶται ὅτι αὐτὴ ἡ τιμωρητικὴ καὶ δολοφονικὴ ἀθώων ἀνθρώπων γερμανικὴ ἐπιχείρηση εἶχε σκοπὸ νὰ ἀποτελέσῃ προειδοποίηση γιὰ πιθανὴ παρενόχληση ἀπὸ τὸν ΕΛΑΣ τῆς ἀποχωρήσεώς των ἀπὸ τὴν Ἀθήνα κατὰ τὶς ἀμέσως προσεχεῖς ἡμέρες.
Δυστυχῶς, φίλε ἀναγνώστη, τὴν ἀφελῆ αὐτὴ βεβαιότητά μου, ὅτι συνετέλεσα στήν, κατὰ τὸ δυνατόν, διευκρίνηση τῶν γεγονότων, διέλυσε ἡ πρόσφατη ἔκδοση (2023) ἑνὸς βιβλίου, τὸ ὁποῖο εἶχε τὴν καλοσύνη νὰ μοῦ ἀποστείλῃ ὁ φίλος πρώην Δήμαρχος κ. Γιάνης Γκίκας. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἐντυπωσιακῶς πολυτελῆ καὶ καλαίσθητη δίγλωσση (Ἑλληνικά - Ἀγγλικά) Δημοτικὴ ἔκδοση μὲ τὸν τίτλο «Δῆμος Αἰγάλεω, ὄψεις τῆς ἱστορίας τῆς πόλης καὶ τοῦ Δήμου», τὴν ὁποίαν ἐπίσης μπορεῖ νὰ ἀναγνώσῃ ὁ ἐνδιαφερόμενος στὸ διαδίκτυο ἀναζητῶντας την διὰ τοῦ τίτλου της. Τὸ βιβλίο αὐτὸ περιλαμβάνει ἐννέα κεφάλαια, τὰ ὁποῖα ἀναφέρονται σὲ παντὸς εἴδους θέματα ποὺ ἀφοροῦν τὴν τοπογραφία, τὴν ἱστορία καὶ τὸν πολιτισμὸ τοῦ Δήμου Αἰγάλεω. Στὸ παρὸν ὅμως σημείωμα θὰ ἀναφερθῶ μόνον σὲ ὅσα γράφονται στὶς τελευταῖες σελίδες τοῦ πέμπτου κεφαλαίου ποὺ ἀφοροῦν «τὰ γεγονότα τῆς 29ης Σεπτεμβρίου 1944» καί, ἐπειδὴ οἱ ἐπὶ μέρους παρατηρήσεις μου θὰ ἦσαν πολλές, θὰ περιορισθῶ σὲ τρία μόνον σημεῖα τῶν ὅσων ἐκτίθενται, στὶς σελίδες 129 – 131:
1. Ἀπὸ κανένα στοιχεῖο δὲν προκύπτει ὅτι τὰ γεγονότα συνέβησαν κατὰ τὴν ἀποχώρηση «μεγάλης γερμανικῆς φάλαγγας» ἀπὸ τὴν Ἀθήνα. Ἀντιθέτως τόσον οἱ προφορικὲς ὅσον καὶ οἱ γραπτὲς μαρτυρίες συμφωνοῦν ὅτι ἐπρόκειτο περὶ μιᾶς ad hoc τιμωρητικῆς ἐπιχειρήσεως - ἐπιδρομῆς.
2. Στὴν σελίδα 129β΄, εἶναι φανερὸν ὅτι ὁ συντάκτης τοῦ κειμένου ἐπιχειρεῖ νὰ ἰσορροπήσῃ μεταξὺ λογικῆς καὶ μονομεροῦς πληροφορήσεως προσθέτοντας καὶ ἀνύπαρκτα ἀντίποινα εἰς βάρος τῶν Γερμανῶν ἐκ μέρους προφανῶς τοῦ ΕΛΑΣ. Ἀκολουθεῖ δηλαδὴ μὲ κάποιες φραστικὲς ἐπιφυλάξεις ὅσα τελείως ἀναπόδεικτα ὑπεστήριξε τὸ ΠΕΑ Αἰγάλεω καὶ ἔγραψε ὁ μακαρίτης Ν. Μιχιώτης, περὶ «42 νεκρῶν γερμανῶν καὶ τοῦ ἐπὶ κεφαλῆς Ταγματάρχη» κατὰ τὴν διάρκεια μιᾶς ἀνύπαρκτης μάχης, ἡ ὁποία ὅμως καὶ στὴν σελίδα 24β΄τοῦ βιβλίου ἀποκαλεῖται «μάχη τοῦ Πυριτιδοποιείου» «μὲ πολυάριθμους νεκροὺς Αἰγαλιῶτες, ἀλλὰ καὶ γερμανοὺς στρατιῶτες»! Ὁ ἀναγνώστης ἀντιλαμβάνεται ὅτι, ἂν εἶχαν ἔτσι τὰ πράγματα, ἡ «μάχη» αὐτὴ θὰ ἦταν ἴσως μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ σημαντικὲς ἀντιστασιακὲς πράξεις τοῦ Β΄παγκοσμίου πολέμου! Στὸ βιβλίο μου παρέθεσα τὰ σχετικὰ στοιχεῖα ποὺ ἀποδεικνύουν τὸ ἀβάσιμο τῶν ἰσχυρισμῶν αὐτῶν περὶ μάχης καὶ γερμανικῶν ἀπωλειῶν. Πιστεύω ὅμως ὅτι, γιὰ νὰ πεισθῇ ἀπολύτως ὁ ἀναγνώστης, ἀρκεῖ νὰ σημειώσω ἐδῶ ὅτι στὸ δημοσιευμένο προσωπικό του ἡμερολόγιο ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης, μολονότι μημονεύει καὶ τὶς πλέον ἀσήμαντες ἁψιμαχίες, δὲν ἀναφέρει τίποτε γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἡμέρα! Παρὰ λοιπὸν τὸν λογικὸ ἔλεγχο πού, ὅπως φαίνεται, τὸν ἔχει προβληματίσει, ὁ συντάκτης τοῦ κειμένου, συγχέοντας ἐν τέλει ἀριθμοὺς νεκρῶν θυτῶν καὶ θυμάτων, καταλήγει: «Ἄν καὶ ὁ ἀριθμὸς τῶν νεκρῶν τους (τῶν γερμανῶν) εἶναι ἴσως ὑπερβολικός, αὐτὲς θεωροῦνται οἱ σοβαρώτερες ἀπώλειες ποὺ εἶχαν οἱ κατακτητὲς μέσα στὴν Ἀθήνα ἕως τότε»!!
3. Στὴν σελίδα 131 ἔχει καταχωρισθῆ ἕνας πίνακας μὲ 67 ὀνόματα «τῶν ἐκτελεσθέντων ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς στὸ μπλόκο τῆς 29ης Σεπτεμβρίου στὸ Αἰγάλεω». Ὁ κατάλογος αὐτὸς εἶναι ὁ τέταρτος ποὺ «δημοσιεύει» μέχρι σήμερα ὁ Δῆμος Αἰγάλεω! Ὁ πρῶτος, μὲ 68 ὀνόματα καὶ πολλὰ σφάλματα ἐχαράχθη τὸ 1991 στὴν μαρμάρινη πλάκα τοῦ μνημείου ποὺ προηγουμένως ἀναφέραμε. Ὁ δεύτερος εὑρίσκεται στὶς σελίδες 77 – 78 τοῦ βιβλίου τῆς κ. Εὐγενίας Μπουρνόβα ποὺ ἐξέδωσε ὁ Δῆμος τὸ 2002. Τὸ βιβλίο αὐτὸ ἔχει ἐπίσης ψηφιοποιηθῆ στὸν ἀνωτέρω ἱστότοπο. Ἡ συγγραφέας (σελ. 75) ἀντιλαμβανόμενη προφανῶς τὴν δυσχέρεια τῆς καταρτίσεως ἑνὸς ἀκριβοῦς καταλόγου, γράφει ὅτι «ἐκτελέστηκαν τοὐλάχιστον 58 ἄτομα, ἀνάμεσά τους καὶ δύο γυναῖκες». Παρὰ ταῦτα παραθέτει ἕνα ἀντίγραφο κατ’ οὐσίαν τοῦ προηγουμένου μὲ 69 ὀνόματα μεταξὺ τῶν ὁποίων τρεῖς γυναῖκες! Ὁ τρίτος συνοδεύει τὸ μνημεῖο ποὺ ἔστησε ὁ Δῆμος τὸ 2010, στὸ Γ΄ Κοιμητήριο καὶ περιλαμβάνει 84 ὀνόματα!
Στὸ βιβλίο μου, ποὺ προηγουμένως ἀνέφερα, ἔχω ἀσκήσει μιὰν ἐκτενῆ καί, νομίζω, δίκαιη κριτικὴ τῶν καταλόγων αὐτῶν, ἀποδεικνύοντας κυρίως ὅτι, πέραν τῶν ποικίλων ἄλλων σφαλμάτων, κακῶς περιλαμβάνονται σ’ αὐτοὺς περὶ τὰ εἴκοσι ὀνόματα ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι δὲν ἐφονεύθησαν ἀπὸ τοὺς γερμανοὺς τὴν συγκεκριμένη ἡμερομηνία, διότι εἴτε ἔχασαν τὴν ζωή τους σὲ ἄλλες περιστάσεις, εἴτε ἀπέθαναν στὸ κρεββάτι τους, εἴτε περιελήφθησαν στοὺς πίνακες ἀναποδείκτως ἢ ἐκ συγχύσεως. Ὁ τέταρτος καὶ τελευταῖος κατάλογος, τῆς Δημοτικῆς ἐκδόσεως τοῦ 2003, στὸ 5ο κεφάλαιο τῆς ὁποίας ἀναφέρεται τὸ παρὸν σημείωμα, εἶναι κατ’ οὐσίαν μιὰ πρόχειρη ἀντιγραφὴ τοῦ πρώτου μέσῳ τοῦ δευτέρου, μὲ τὴν προσθήκη βέβαια καὶ ἄλλων σφαλμάτων καὶ μιὰ παράδοξη διασάλευση τῆς ἀλφαβητικῆς σειρᾶς!
Φίλε ἀναγνώστη, ὁ ὑπογράφων τὸ παρὸν μετὰ ἀπὸ μακρὰ μελέτη καὶ ἔλεγχο τῆς σχετικῆς βιβλιογραφίας, ἀλλὰ κυρίως μετὰ ἀπὸ ἐπιμελῆ καὶ ἐπίπονη ἔρευνα τῶν ληξιαρχικῶν πράξεων θανάτου στὰ Ληξιαρχεῖα τῶν Δήμων Ἀθηναίων, Αἰγάλεω καὶ Περιστερίου κατέληξα στὴν κατάρτιση ἑνὸς πίνακα μὲ 80 ὀνόματα, τὸν ὁποῖον περιέλαβα στὴν ἀνωτέρω μνημονευθεῖσα μελέτη μου. Βεβαίως, ὅπως προκύπτει ἀπὸ δημοσιεύματα τῆς ἐποχῆς καὶ προφορικὲς μαρτυρίες, τὰ ἀθῶα θύματα τῆς γερμανικῆς ἐπιδρομῆς ἦσαν περισσότερα, ἀλλὰ δὲν ἐδηλώθησαν τότε γιὰ ποικίλους λόγους. Ὁ κατάλογος αὐτὸς πλὴν τῶν ὀνοματεπωνύμων καὶ τῶν πατρωνύμων περιλαμβάνει καὶ κάποια ἄλλα στοιχεῖα τῶν θυμάτων, ὥστε νὰ εἰκονίζωνται, κατὰ τὸ δυνατόν, ὡς ἀναγνωρίσιμα πρόσωπα. Τὸν παραθέτω καὶ ἐδῶ ἐλπίζοντας ὅτι ὁ Δῆμος Αἰγάλεω δὲν θὰ τὸν ἀγνοήσῃ σὲ ἐνδεχομένως ἑπόμενη ἔκδοση ἢ ἀνακαίνιση τῶν μνημείων:
1. Ἀποστολίδης Μιχαὴλ τοῦ Νικολάου, ἐτῶν 38, σωφέρ, Προποντίδος 16, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 29/11/1944).
2. Ἀσλανίδης Γεώργιος τοῦ Βασιλείου, ἐτῶν 49, ἔμπορος, Κων/πόλεως 43, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/10/1944).
3. Βασάλος Ἀντώνιος τοῦ Μιχαήλ, ἐτῶν 24, ἐκ Κύθνου, ἐργάτης στὸ κεραμοποιεῖο Τζανῆ Βέρου, Καβάλας 251, (κωφάλαλος). Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 29/11/1944.
4. Βασιβόσης Βασίλειος τοῦ Μιχαήλ, ἐτῶν 55, περιβολάρης (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 154/ 27/2/1945).
5. Βέρ(ρ)ος Βασίλειος τοῦ Τζανῆ, ἐτῶν 24, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, Παπανικολῆ 2, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
6. Βέρ(ρ)ος Ἰωάννης τοῦ Τζανῆ, ἐτῶν 27, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, Παπανικολῆ 2 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
7. Βέρ(ρ)ος Σπυρίδων τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 54, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
8. Βέρ(ρ)ος Τζανῆς τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 60, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, Παπανικολῆ 2, πατέρας 2 ἀκόμη θυμάτων (βλ. ἀνωτέρω) τῆς γερμανικῆς ἐπιδρομῆς (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
9. Γαρδέρης Ἰωάννης τοῦ Ἐμμανουήλ, ἐτῶν 17, ἐργάτης, Ἱερὰ Ὁδὸς 24 Β΄ (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
10. Γκοιλφέσης Χρῖστος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 42, ἐργάτης, ἐκ Καρύστου, Κύθνου 8 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
11. Γοῦτος Ἀθανάσιος τοῦ Σωτηρίου, ἐτῶν 22, μικροπωλητὴς ἐξ Ἀμαλιάδος (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 18/11/1944).
12. Γρίλλης Κων/νος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 33, ὑπάλλ. Οὖλεν, Βυζαντίου 16 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
13. Δελαβίνιας Στέλιος τοῦ Ἐμμανουήλ, ἐτῶν 20, ἐργάτης, ὁδὸς Ε΄34 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
14. Διαμαντόπουλος Χρῖστος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 40, ἐργάτης, Ἀλατσάτων 56 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
15. Δούσης Ἀλέξανδρος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 23, κηπουρός, κάτοικος Περιστερίου, τέρμα Κολοκυνθοῦς (Δ. Περιστερίου, Ληξ. πρ. 498/1/10/1944)73. Ἐτάφη τὴν 1/10/ 1944 στὸ Κοιμητήριο τοῦ Ἁγ. Βασιλείου.
16. Δούσης Ἰωάννης τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 70, κηπουρός, ἐξ Ἄνδρου, κάτοικος Περιστερίου, τέρμα Κολοκυνθοῦς (Δ. Περιστερίου, Ληξ. πρ. 499/1/10/1944). Ἐτάφη τὴν 1/10/ 1944 στὸ Κοιμητήριο τοῦ Ἁγ. Βασιλείου.
17. ΖαμπαρᾶςΚλέαρχος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 22, ὑπάλληλος, ὁδ. Καβάλας (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 10/11/1944).
18. Καβάκας Χρῖστος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 40, ἐργάτης, Προποντίδος τετρ. 137γ΄, 1 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
19.Καθαράκης Γεώργιος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 39, ἐργάτης, Προποντίδος 28 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 192/ 21/3/1945).
20. Καλυβίτης Ἰωάννης τοῦ Κων/νου, ἐτῶν 34, ἐργάτης, Κύπριος, κάτοικος Αἰγάλεω (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 31/10/1944).
21. Κακούρης Δημήτριος τοῦ Σπυρίδωνος, ἐτῶν 36, κτηματίας, κάτοικος Ἀθηνῶν, Πυθοδώρου 14 (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 81/ΙΗ/29/9/1944 καὶ Δ. Αἰγάλεω, πρ. 18/11/1944).
22. Κακούρης Σπυρίδων τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 16 – 17, ἐργάτης, κάτοικος Ἀθηνῶν. Ἀπέθανε τὴν ἑπομένην στὴν Κλινικὴ τοῦ Δ. Μαρκάκη «ἐξ ἐσωτερικῆς αἱμορραγίας ἐκ τραύματος διαμπεροῦς τῆς κοιλίας» (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 104/ΙΗ/30/9/1944 καὶ Δ. Αἰγάλεω, πρ. 18/11/1944).
23. Καμπούρογλου Κυριάκος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 38, ἐπιπλοποιός, Παπανικολῆ 1, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/11/1944).
24. Καπᾶτος Γεράσιμος τοῦ Νικολάου, ἐτῶν 51, ἐργολάβος, ὁδ. Ὀδυσσ. Ἀνδρούτσου (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 1/12/1944).
25. Καραγιαννόπουλος Σωτήριος τοῦ Σωτηρίου, ἐτῶν 18, ἐργάτης, Συν. Ἅγ. Ἐλεούσης, πάρ. Ξέρξου Ἁγ. Βαρβάρα (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 104/29/3/1945).
26. Καρύδης Νικόλαος τοῦ Ἐμμανουήλ, ἐτῶν 28, ἐργάτης, ἐκ Λαμίας, Ἀδριανουπόλεως 42 (Δ. Ἀθηναίων Ληξ. πρ. 13/ΙΑ/29/5/1945 καὶ Δ. Αἰγάλεω, πρ. 7/3/1945).
27. Κατσικάνης Ἀθανάσιος τοῦ Εὐαγγέλου, ἐτῶν 54, ἐργάτης, Βυζαντίου 27,. Ἐφονεύθη ἐν τῷ ἀγροκτήματι Μαλτέζου παρὰ τὴν ὀδὸν Καβάλας (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 125/ΙΗ/30/9/1944 καὶ Δ. Αἰγάλεω, πρ. 23/10/1945).
28. Κιντζόγλου Μιχαὴλ τοῦ Ἀντωνίου, ἐτῶν 38, ὑποδηματοποιός, Βρυούλων 7 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/10/1944).
29. Κιντζόγλου Παντελῆς τοῦ Ἀντωνίου, ἐτῶν 34, ὑποδηματοποιός, Βρυούλων 7 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/10/1944).
30. Κοζαδῖνος Γεώργιος τοῦ Βασιλείου, 27 ἐτῶν, ἐργάτης, ἐκ Κύθνου, Καβάλας 251 (καμίνι Βέρρου). Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944.
31.Κόνακας Ἀντώνιος τοῦ Νικολάου, ἐτῶν 25, σιδηροδρομικός, ὀδ. Β. Γεωργίου Α΄ (Δ. Αἰγάλεω, πρ. 30/10/1945).
32. Κοντογιάννης Γεώργιος τοῦ Κων/νου, ἐτῶν 30, κουρέας, Προύσης 46, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
33. Κουϊμιτζόγλου Εὐάγγελος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 46, κεραμοποιός, Κων/πόλεως 71. Ἐφονεύθη πλησίον τοῦ κεραμοποιείου Κόρμαλη. Τὸ ἐπώνυμο Κουϊμιτζόγλου, κατόπιν διορθώσεως μὲ ἐντολὴ τοῦ εἰσαγγελέως Πρωτοδικῶν, ἀντὶ Κουγιουμτζόγλου ! (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 8/11/1944).
34. Κουρπᾶ Εὐτέρπη τοῦ Νικολάου, ἐτῶν 12, 25ης Μαρτίου 7 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944). Βλ. καὶ σελ. 320.
35. Κουρτέσης Γεώργιος τοῦ Παναγιώτου, ἐτῶν 22, σιδηρουργός, Πατρ. Γρηγορίου 63, (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 13/11/1944).
36. Κουτρουμπούσης Νικόλαος τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 28, γαλακτοπώλης, ἐξ Ἄνω Μουσουνίτσας (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 18/11/1944).
37. Κουτσούρογλου Ἀθηνᾶ τοῦ (;) ἐτῶν 65, οἰκιακά, Βρυούλων 5 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 16/2/1945).
38. Κυταριόλος Γεώργιος τοῦ Ποθητοῦ, ἐτῶν 24, μηχανικός, ἐκ Κύθνου, Βρυούλων 39, Ἐφονεύθη στὸ καμίνι τοῦ Τζανῆ Βέρρου (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 31/10/1944).
39. Κωνσταντέλος Θεόδωρος τοῦ Εὐσταθίου, ἐτῶν 37, κτηματίας (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 63/ΙΗ/29/9/1944).
40. Λυμπερόπουλος Χαράλαμπος τοῦ Σόλωνος, ἐτῶν 20, μηχανικός, Μαγνησίας 27 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
41. Μαζλουμίδης Κων/νος τοῦ Σταύρου, ἐτῶν 38, ὑδραυλικός, πάροδ. Καβάλας 99 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 24/11/1944).
42. Μακραντώνης Παναγιώτης τοῦ Ἀνδρέου, ἐτῶν 64, κηπουρός, ἐκ Μ. Ἀσίας, κάτοικος Περιστερίου (Δ. Περιστερίου, Ληξ. πρ. 497/30/9/1944). Ἐτάφη τὴν 1/10/ 1944 στὸ Κοιμητήριο τοῦ Ἁγ. Βασιλείου.
43. Μαρτῖνος Ἀντώνιος τοῦ Φραγκίσκου, ἐτῶν 33, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, Ἱερὰ Ὁδὸς 38 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 24/11/1944).
44. Ματσούκας Ἰωάννης τοῦ Ἀντωνίου, Πάρνηθος 13 (χωρὶς ἄλλα στοιχεῖα). Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 221/1945.
45. Μαυράκη Μαρία τοῦ Φραντζέσκου (σύζ. Νικολάου), ἐτῶν 60, οἰκιακά, Μυριοφύτου 84 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
46. Μαυράκης Γεώργιος τοῦ Βρετοῦ, ἐτῶν 19, κεραμοποιός, Καβάλας 67 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 20/11/1944).
47. Μητσάκος Ἀντώνιος τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 40, λιμενεργάτης, ἐκ Βάθειας Λακωνίας (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 14/ΙΑ/29/5/1945).
48. Μῖχος Χρῖστος τοῦ Νικολάου (παρώνυμο Ρετσίνης), ἐτῶν 52, ἐργάτης, Καβάλας 35. Ἐφονεύθη «ἐν τῷ κήπῳ Μπρεδήμα» (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 169/ 8/3/1945). Βλ. καὶ σημ. 80.
49. Μονεμβάσιος Σταμάτιος τοῦ Ἐμμανουήλ, ἐτῶν 38, κεραμοποιός, ἐκ Κύθνου, Πιπίνου 9 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/11/1944).
50. Μοσχάκης Φώτιος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 34, μηχανικός, Βυζαντίου 92 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 9/10/1944).
51. Μουλᾶς Δημήτριος τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 25, ἄνευ ἐπαγγέλματος, πιθανῶς φοιτητὴς τῆς Ἰατρικῆς, Ἱερὰ Ὁδός (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 105/ΙΗ/1944).
52. Μπενάκης Ἠλίας τοῦ Ἰεσουλᾶ, ἐτῶν 39, μικροπωλητής, ἐξ Ἰωαννίνων (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 221/Ε/1945).
53. Μπέσης Γεώργιος τοῦ Θεοδοσίου, ἐτῶν 64, ἐργάτης, ἐξ Αἰγίνης, κάτοικος Ἁγ. Βαρβάρας (παρ. Ξέρξου). Ἐξετελέσθη στὴν Ἁγία Βαρβάρα (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 102/ 29/3/1945).
54. Μπέσης Μιχαὴλ τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 30, καραγωγέας, ἐξ Αἰγίνης, κάτοικος Ἁγ. Βαρβάρας (παρ. Ξέρξου). Ἐξετελέσθη στὴν Ἁγία Βαρβάρα (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 103/ 29/3/1945).
55. Μπράϊλας Ἰωάννης τοῦ Γκίκα, ἐτῶν 66, ἐξ Ἄνδρου, ἐργάτης, κάτοικος Περιστερίου (Λόφος Ἀξιωματικῶν). Δ. Περιστερίου, Ληξ. πρ. 206/Θ/16/2/1945.
56. Μπρισίμης Βασίλειος τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 50, καρροποιός, Βρυούλων 40 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 31/10/1944).
57. Μυγιάκης Πέτρος τοῦ Μανούσου, ἐτῶν 45, τραπεζ. ὑπάλληλος, ἐξ Ἀσῆ Γωνιᾶς Κρήτης. Κατοικούσε στὸ Αἰγάλεω ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Πιπίνου 14 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944). Ἐξετελέσθη στὸ κτῆμα Δούση, παρὰ τὴν γέφυρα Π. Καβάλας.
58. Πανόπουλος Μιχαὴλ τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 17 – 18, ἄνευ ἐπαγγέλματος, ἐξ Ἀθηνῶν, Παραμυθιᾶς 2 (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 107/ΙΗ/1944).
59. Παπαδάκης Ἰωάννης τοῦ Λεωνίδα, ἐτῶν 55, ἐργάτης, Μασσαλίας 1 Αἰγάλεω (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 191/ 21/3/1945).
60. Παπαμακάριος Ἐμμανουὴλ τοῦ Βασιλείου, ἐτῶν 60, ἐργάτης, ἐκ Κύθνου, Καβάλας 251 (καμίνι Βέρρου). Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944.
61. Παπανίδης Μιχαὴλ τοῦ Ἀθανασίου, ἐτῶν 56, βουστασιάρχης, ὁδὸς Καβάλας (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/11/1944).
62. Παπανικολάου Ἀριστείδης τοῦ Πέτρου, έτῶν 37, καρραγωγέας, Πιπίνου 9 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/11/1944).
63. Παρμαξίσογλου (ἢ Παρμαξῆς) Χρῖστος τοῦ Ἀναστασίου, ἐτῶν 21, ἐργάτης, Ἀθαν. Διάκου 84 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
64. Πετρόπουλος Δημήτριος τοῦ Βασιλείου, ἐτῶν 30 – 32, θυρωρός, ἐκ Λογγᾶ Μεσσηνίας, κάτ. Αἰγάλεω, Ἱερὰ Ὁδός (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 339/ΙΗ/30/9/1944 καὶ Δ. Αἰγάλεω, πρ. 30/9/1944 καὶ 13/11/1945).
65. Πετρόπουλος Φιλάρετος τοῦ Χαραλάμπους, ἐτῶν 50, οἰνομάγειρος, γεννηθεὶς ἐν Σμύρνῃ, κάτοικος Αἰγάλεω, Καβάλας 49 (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 514/Ε/22/3/1945).
66. Πλατῆς Παντελῆς τοῦ Ἐμμανουήλ, ἐτῶν 18, μικροπωλητής, ἐξ Ἁγίου Γεωργίου Χίου, κάτοικος Αἰγάλεω (Ἁγία Βαρβάρα, πάροδ. Ξέρξου). Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 6/4/1945).
67. Ρόμπολας Σαράντης τοῦ Μιχαήλ, ἐτῶν 44, ἐργάτης, ἐκ Μεσολογγίου, κάτοικος Αἰγάλεω, Ἀνδρούτσου 6. Ὁ θάνατος ἐπῆλθε τὴν 30/9/1944, κατόπιν τραυματισμοῦ διὰ πυροβόλου ὅπλου (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 96/ΙΗ΄/30/9/1944).
68. Σαπουναδέλης Ἀνδρέας τοῦ Δημητρίου, ἐτῶν 18, ἐργάτης, Παπανικολῆ 9 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 15/11/1944).
69. Σαράφογλου Χαράλαμπος τοῦ Σάββα, ἐτῶν 16, ἐργάτης, Φιλιππουπόλεως 11 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
70. Σταυρίδης Γεώργιος τοῦ Μιλτιάδη, μαθητής, ἐτῶν 15, ἐκ Θηβῶν, Φιλιππουπόλεως 5 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
71. Σταύρου Βασίλειος τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 21, ἐργάτης, Β. Κωνσταντίνου 66 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).
72. Τερζόπουλος Ἀπόστολος τοῦ Ἰωάννου, ἐτῶν 34, ξυλουργός, Καβάλας 35 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 168/7/6/1945).
73.Τζερτζεβέλης Ἰωάννης τοῦ Κων/νου, ἐτῶν 22, τσαντᾶς, κάτ. Καισαριανῆς. Ἐφονεύθη μᾶλλον παρὰ τὸν Ἅγιον Σάββα (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 26/2/1945).
74. Τριδύμας Δημήτριος τοῦ Πέτρου, ἐτῶν 34, κηπουρός, ὁδὸς Β. Κων/νου. Ἐφονεύθη, ὅπως καὶ ὁ κατωτέρω ἐξάδελφός του, στὸ κτῆμα Δούση, παρὰ τὴν γέφυρα Π. Καβάλας (Ληξ. Περιστερίου, πρ. 500/1/10/44).
75. Τριδύμας Ἰωάννης τοῦ Νικολάου, ἐτῶν 36, ἐργάτης, Ἀνδρούτσου 15. (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 182/ 17/3/1945).
76.Τσουκλίδης Ἀναστάσιος τοῦ Γεωργίου, ἐτῶν 40, κτηματίας, ὁδὸς Ἁγίου Σπυρίδωνος (Δ. Περιστερίου, Ληξ. πρ. 501/1/10/1944). Βλ. καὶ σημ. 80.
77. Φραγκουλάκη Ἄννα (Ἀννεζιώ) τοῦ Ἰωάννου (σύζ. Σταματίου), ἐτῶν 54. Ἐτραυματίσθη τὴν 29η Σ/βρίου καὶ ἀπέθανε τὴν 11ην Ὀκτωβρίου 1944 (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 449/ΙΗ/11/10/1944).
78. Χαλβατζίδης Παῦλος τοῦ Παντελῆ, ἐτῶν 44, ξυλουργός, Προύσης 18 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 8/11/1944).
79. Χατζῆς Μιχαὴλ τοῦ (;) ἐτῶν 43, Β. Κων/νου 52, ἀγνώστων λοιπῶν στοιχείων. Κατὰ πιστοποίησιν τοῦ ἰατροῦ Ν. Ἀνούση «ἀπέθανεν ἐκ τραύματος κατὰ τὴν συμπλοκὴν Πυριτιδοποιείου (δυστύχημα)». (Δ. Ἀθηναίων, Ληξ. πρ. 115/ΙΗ/30/9/ 1944).
80. Χριστοδούλου Σταῦρος τοῦ Παναγιώτου, ἐτῶν 19, ἐργάτης, Μεσολογγίου 17 (Δ. Αἰγάλεω, Ληξ. πρ. 30/9/1944).

Ἂς εἶναι ἐλαφρὸ τὸ ἀττικὸ χῶμα ποὺ τοὺς σκεπάζει!

Παρεμπιπτόντως σημειώνω ὅτι στὴν σελ. 130 αὐτῆς τῆς τελευταίας Δημοτικῆς ἐκδόσεως περιλαμβάνεται καὶ ἄλλος κατάλογος, «τῶν ἐκτελεσθέντων ἀπὸ τοὺς Γερμανοὺς στὴν διάρκεια τῆς Κατοχῆς στὸ Αἰγάλεω». Ὁ κατάλογος αὐτὸς εἶναι ἀντιγραφὴ τοῦ ἀντιστοίχου καταλόγου ποὺ περιλαμβάνεται στὸ βιβλίο τῆς κ. Μπουρνόβα (σελ. 76 – 77) μὲ τὴν προσθήκη κάποιων λαθῶν καὶ ἕνα περίεργο πάλιν ἀλφαβητικὸ ἀνακάτωμα. Γιὰ τὴν ἀξιοπιστία τοῦ καταλόγου αὐτοῦ εἶχα διατυπώσει κάποιες παρατηρήσεις στὴν μνημονευθεῖσα μελέτη μου (σελ. 301 – 302) καὶ δὲν ἐπιθυμῶ νὰ προσθέσω κάτι.

Φίλε ἀναγνώστη, δημοσιεύω τὸ παρὸν κείμενο κατόπιν πολλῶν δισταγμῶν, διότι ἡ ἔκδοση ἀπὸ τὸν Δῆμο μας ἑνὸς βιβλίου τοπικῆς Ἱστορίας, καὶ μάλιστα τόσον πολὺ αἰσθητικῶς φροντισμένου, εἶναι μιὰ ἐνέργεια ἐπαινετὴ καὶ ἀσφαλῶς ἀξιομίμητη. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ἡ ἀλήθεια ποὺ πρέπει νὰ ἀποκατασταθῇ, ἀλλὰ καὶ ἡ Σωκρατικὴ συμβουλὴ ποὺ δὲν πρέπει πάλι νὰ ἀγνοηθῇ : «Ἡ προθυμία σου πολλοῦ ἀξία, εἰ μετά τινος ὀρθότητος εἴη»!