Η προέλευσις της εορτής

 

του Αγίου Γεωργίου

 

 

 

 

Της Αικ .Γ. Δασκαλοπούλου, 23-4-2025

 

 

Ι.
Κατά την Χριστιανική Παράδοσιν, ο Άγιος Γεώργιος εγεννήθη μεταξύ 275 και 281 μ.κ.ε. εις την Νικομήδειαν της Βιθυνίας.
Ο πατήρ του, Γερόντιος, κατάγετο από πλούσια οικογένεια της Καππαδοκίας και ήτο στρατιωτικός και Συγκλητικός.
Η μήτηρ του Πολυχρονία κατάγετο από τη Λύδδα της Παλαιστίνης.
Αμφότεροι οι γονείς του Γεωργίου είχαν βαπτισθεί χριστιανοί.
Εις νεαρά ηλικίαν, ο Γεώργιος ακολούθησε στρατιωτική καριέρα και ενετάχθη εις τον Ρωμαϊκό Στρατόν. Σύντομα ξεχώρισε διά τις ικανότητες και την ανδρείαν του κι έλαβε το αξίωμα του Τριβούνου. Ο αυτοκράτωρ Διοκλητιανός τον προήγαγε εις Δούκαν (διοικητή) και Κόμη (συνταγματάρχη) εις το σώμα της αυτοκρατορικής φρουράς.
Εν έτει 303 μ.κ.ε. ο Διοκλητιανός απεφάσισε διωγμούς κατά των Χριστιανών. Ο Γεώργιος αρνήθη να εκτελέσει τις διαταγές του και ομολόγησε την πίστην του. Ο αυτοκράτωρ, όστις δεν ανέμενε αυτή την συμπεριφοράν από έναν δικόν του άνθρωπον, διέταξε να υποβάλουν τον Γεώργιον σε φρικτά βασανιστήρια, προκειμένου να απαρνηθεί την πίστην του, παρόλ’ αυτά και συμφώνως με την παράδοσιν αυτός δεν αλλαξοπίστησε και ως εκ τούτου εξετελέσθη και απεβίωσε εν έτει 303, ενώ αργότερον αγιοποιήθη.
 
ΙΙ.
Ο Γεώργιος είναι ένας από τους γνωστότερους αγίους της Ορθοδόξου αλλά και της Καθολικής εκκλησίας, ο άγιος Γεώργιος, προστάτης της Αγγλίας, των γεωργών, του Πεζικού και του Ελληνικού Στρατού Ξηράς, ο Άγιος των Σταυροφόρων, ο προστάτης των απανταχού τσιγγάνων που εορτάζουν το Εντερλέζι αλλά και των μουσουλμάνων οίτινες τον εταυτίζουν με τον δικό τους Χεντερλέζ φαίνεται να έχει τις ρίζες τους εις την λατρείαν του ήρωος Θράκα ιππέα της αρχαίας Ελλάδος.
Του αί Γιωργιού, ήτο από τα πολύ παλαιά χρόνια μια σημαντική εορτή καθώς αποτελούσε την αφετηρίαν διά μία σειρά από γεωργικές εργασίες.
Συμβόλιζε τον ερχομόν της άνοιξης, την γέννησιν της φύσεως, δι’αυτό και έχει συνδεθεί με τις καλλιέργειες αφού το όνομά του προέρχεται από το ουσιαστικόν «γεώργιον» (=καλλιεργήσιμο).
Ο Άγιος Γεώργιος εορτάζεται και από τους μουσουλμάνους, κυρίως των Βαλκανίων και της Τουρκίας.
Ο Άγιος Γεώργιος συσχετίζεται με τον “Χιδίρ Ελέζ” προφήτην σύγχρονον του Μωυσή, όστις άλλοτε εμφανίζεται μόνος και άλλοτε με τον Ηλία-Ελιάς ή Ελέζ.
Από εκεί κατά πολλούς προέρχεται και η λέξις Γεντερλέζ – Εντερλέζι ήτις πιθανόν να κρατά στοιχεία και από άλλες παγανιστικές εορτές της άνοιξης.
Ο άγιος ιππέας έχει ρίζες πολύ παλαιές και μία επίσκεψις εις τα ελληνικά μουσεία-και όχι μόνον- δύναται να το επιβεβαιώσει.
 
ΙΙΙ.
Η λατρεία του ήρωος ιππέα κατά την αρχαιότητα εντάσσεται εις την λατρείαν των νεκρών και της αναστάσεως.
Αυτός ελατρεύθη ως ισχυρή Θεότης, τον τιμούσαν ως Θεό του κυνηγιού και φύλακα των ψυχών, ενώ ο διάδοχός του Δρακοκτόνος Άγιος Γεώργιος φαίνεται να αποτελεί την συνέχειαν του Θράκα Ιππέος με χριστιανικόν μανδύαν.
Ο κατεξοχήν λατρευόμενος θεός εις την χερσόνησον του Αίμου κατά την αρχαιότητα και ειδικώς μεταξύ των αρχαίων Θρακών, ήτο ο περίφημος Θράκας Ιππέας ή Ήρως, όστις είχε μετατραπεί εις σύμβολον της εποχής του. Αυτή η μυστηριώδης θεότης, αναπαρίστατο ως έφιππος όστις φορούσε μακρύ χιτώνα και λεπτή χλαμύδα ήτις κυμάτιζε επί των ώμων του. Στις αναθηματικές πλάκες αίτινες ευρέθησαν, παρουσιάζεται αυτός να τρέχει προς τα δεξιά, και να τρυπά με την λόγχη του ένα ζώον με φαντασιώδη χαρακτηριστικά, το οποίον ομοιάζει αρκούντως με τον κλασσικό δράκοντα, αλλά και με τις Λάμιες των λαϊκών μύθων.
Η εικόνα του ήρωος παρουσιάζεται κυρίως εις κάποια μαρμάρινα ανάγλυφα εις όλον τον ελληνικό χώρον.
Γεννάται ευλόγως το ερώτημα διατί η λατρεία του Θράκα Ιππέος ξεκίνησε από τη Θράκη; Και ουχί μόνον δεν περιορίσθη εις αυτήν, αλλά εξαπλώθη ταχύτατα εις την Μακεδονίαν και έφτασε μέχρι την σημερινή Βοιωτίαν.
Και δεν έμεινε μόνον εις τους πιο πάνω χώρους, αλλά επεκτάθη και εις την Βουλγαρία και τη Μ. Ασία, εις τόπους όπου έκανε αισθητή την παρουσίαν του ο ελληνισμός από τα αρχαιότατα ακόμη έτη.
Ως προς τον αρχικό τόπον λατρείας του, την Θράκη, ενδεικτικοί είναι οι στίχοι του Θρακιώτη ποιητού, πεζογράφου και φιλοσόφου Γεωργίου Βιζυηνού:
«Από την Θράκη βρε παιδιά, από την Πιερία εβγήκεν η θρησκεία».
Η θρακική γη χαρακτηρίζεται διά το πεδινόν, εκτεταμένον και εύφορον έδαφός της, το οποίον βοηθά εις την άνετη επιβίωσιν του ανθρώπου με την παροχήν πολλών και πλούσιων αγαθών. Συνεπώς οι Θρακιώτες έπρεπε να επιδείξουν την ευγνωμοσύνην τους προς την θεότητα, ήντινα έπλασαν, αφού αυτή υπήρξε το πρόφραγμά τους από τον κίνδυνον αποφυγής της ασιτίας, φυσικόν αποτέλεσμα της οποίας είναι η λιμοκτονία.
Γεννάται δεύτερον ερώτημα: διατί τον παρέστησαν ως ιππέα;
Είναι εύλογον ότι από τα πρώτα ζώα, τα οποία εξημέρωσε ο προϊστορικός πρόγονός μας ήτο και το άλογον. Ένα ζώον, το οποίον χαρακτηρίζεται διά την ανθεκτικότητά του, την φιλοπονίαν του, την ταχύτητά του, την ωραιότητά του και την φιλικήν προς τον άνθρωπο διαθεσίν του.
Επισημαίνοντας αυτές του τις αρετές ο Θρακιώτης του προσέδωσε τα προσωνύμια: σωτήρ, θεραπευτής, ιατρός και προστάτης της πανίδος.
Επίσης, συναντάται ο «Θράκας ιππέας» μυθικός ήρως των Βαλκανίων, ως μεσολαβητής μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και των θεών.
Ο Θράκας ιππέας θεωρείται και θεότης της γονιμότητος, αλλά και σημαντική χθόνια θεότητα. Επίσης σχετίζεται με το ύδωρ και θεωρείται προστάτης των πηγαδιών και των πηγών. Επιρροή του Θράκα ιππέος έχει υπάρξει εις την χριστιανική εικονογραφίαν της Σερβίας, όπου εμφανίζεται σε τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου εις τα ερείπια της μονής του Αγίου Γεωργίου ήτις χρονολογείται περί το 1168.
Η λατρεία του γνώρισε πολύ μεγάλη διάδοσιν, κατά την ελληνιστική και ιδίως την ρωμαϊκή εποχήν, εις την Θράκην, και την Μακεδονίαν.
Πέραν όμως από την απεικόνισιν εις τα μαρμάρινα ανάγλυφα υπάρχει και επί της εμπρόσθιας όψεως των αρχαίων ελληνικών νομισμάτων.
Τέλος εις την νεοελληνικήν ιστορίαν απεικονίζεται σε ζωνάρια, ταμπακιέρες, στολές, ιερά άμφια, εικονίσματα και διακοσμητικά.
Φαίνεται πως ο ήρως θεός ιππέας δεν ήτο τυχαίος ούτε κατά την αρχαιότητα ούτε κατά τα έτη που ακολούθησαν, και αυτό το καταμαρτυρά η παρουσία του σε ναούς, αγάλματα, πλακίδια, νομίσματα, τοιχογραφίες και ψηφιδωτά.
Παρομοίως, μετά την επικράτησιν του Χριστιανισμού, ο Άγιος Γεώργιος κατέχει ξεχωριστή θέσιν διά τους λαούς των Βαλκανίων.
Είναι ξεκάθαρον πως η λατρεία του ήρωος ιππέα ήτο τόσον ισχυρή, που δεν μπορούσε να την απαλείψει κανείς και τοιουτοτρόπως αυτή πέρασε και εις την ορθόδοξη παράδοσιν, παίρνοντας την μορφήν του αγίου Γεώργιου.
Έτη Πολλά τοις εορτάζουσι! Και πρωτίστως ευχές στον πατέρα μου Γεώργιο και τον υιό μου Γεώργιο –Μίνωα!
 
 
📚📖 Βιβλιογραφία και πηγές:
1. Χατζόπουλος, Γ.Κ., «Η λατρεία του Θράκα Ήρωα Ιππέα στην περιοχή μας»,
2. Τσιτιρίδης, Γ., «Από τον ήρωα ιππέα στον Άγιο Γεώργιο»,
3. Κατσαρός, Β., «ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΓΟΡΓΟΣ:Η ΑΛΛΗΓΟΡΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ»,
4. Πινέλης, Κ., «Έθιμα και λαϊκή λατρεία που συνδέονται με τις γιορτές των αγίων»,
5. «Άγιος Γεώργιος : Ποιος ήταν, η ιστορία και τα θαύματά του»,
 
 
📸 Εικόνες:
1. Αικ. Γ. Δασκαλοπούλου, 4/2025.
Το υποφαινόμενον επιτοίχιο γλυπτόν μεταφέρθη εις την Κωνσταντινούπολιν από τη Θεσσαλονίκη, και είναι του 1ου αιώνος μ.κ.ε. Δεσπόζει εις το Αρχαιολογικό Μουσείον Κωνσταντινουπόλεως, τοποθετημένον εις περίοπτο σημείον της κεντρικής κλίμακος. Φαίνεται ξεκάθαρα εις το δεξί μέρος της εικόνας, ο δράκων, τυλιγμένος επί του δένδρου, ενώ ο Ιππέας ετοιμάζεται να τον φονεύσει με το δόρυ του (ακριβώς όπως ο Άγιος Γεώργιος σκοτώνει τον Δράκοντα).
2. Ο Άγιος Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος σκοτώνει τον Δράκοντα. Από το διαδίκτυον.