Χαράλαμπος Σιαφάκας:


Ο αρχαιοφύλακας της Μονής Δαφνίου

 

 

 

 

 Γράφει η Αγγελική Γκανά - Ρηγάκη

 

Μία τυχαία συνάντησή μας στην εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου, όπου είναι η ενορία του, ξύπνησε και στους δυο μας μνήμες των περιόδων που είχαμε συνεργαστεί από τη θέση που ο καθένας υπηρετούσε. Πώς να ξεχάσει κανείς το χαμογελαστό πρόσωπο που μας υποδεχόταν κάθε φορά που επισκεπτόμαστε με το σχολείο τη Μονή Δαφνίου και την προθυμία του να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον χώρο και την ιστορία του! Αλλά και τον ευγενικό γονέα, πατέρα της Κατερίνας, της Φωτεινής και της Μαρίας, μαθητριών του 4ου Γυμνασίου Χαϊδαρίου, που ερχόταν γελαστός πάντα στο σχολείο μας και ενδιαφερόταν για την πρόοδο και τη διαγωγή των κοριτσιών του! Η ευχάριστη αλλά σύντομη συνομιλία μας έγινε αφορμή να ξανασυναντηθούμε.

Και ξαναβρεθήκαμε! Πού αλλού; Στη Μονή Δαφνίου, στον χώρο που υπηρέτησε ως αρχαιοφύλακας κοντά τριάντα χρόνια και που δύσκολα αποχωρίστηκε, όταν το 2011 συνταξιοδοτήθηκε. Συναντηθήκαμε στο πλακόστρωτο πριν από την είσοδο στη Μονή και από τα πρώτα λόγια του έδειξε την ικανοποίησή του για την ωραία διαμόρφωση του χώρου. Θυμάται με λεπτομέρειες πώς ήταν όλη η περιοχή, όταν πρωτοήρθε: Το Κέντρο του Καραμπατέα, τον χωματόδρομο μέχρι τη Μονή, το πηγάδι μπροστά από την είσοδο, το ρυάκι που έτρεχε κατά μήκος του εξωτερικού περιβόλου και κυλούσε τα νερά του προς το όρος Αιγάλεω, ακόμα και τον δρόμο πίσω από τη Μονή που οδηγούσε μετά από δίωρο τουλάχιστον περπάτημα στον θρόνο του Ξέρξη απέναντι από τη Σαλαμίνα.

Κατεβαίνουμε τα σκαλιά της εισόδου και περνάμε στον αύλειο χώρο της Μονής. Μπροστά μας οι λάρνακες από την υπόγεια κρύπτη, όπου γίνονταν οι ταφές. Μου δείχνει αυτή με το σήμα των Φράγκων, “ίσως του De La Roche”, συμπληρώνει, καθώς ο δούκας των Αθηνών ενταφιάστηκε στη Μονή. Με εμπειρία ξεναγού με οδηγεί πρώτα δεξιά προς τα διώροφα κελιά των μοναχών. Περιγράφει με λεπτομέρεια κάθε σημείο του ισογείου, στο οποίο μπαίνουμε, την τραπεζαρία, τον χώρο ετοιμασίας των φαγητών αλλά και το πρόχειρο εικονοστάσι για την προσευχή των μοναχών. Σταματάει και πάνω από το πηγάδι που υπάρχει στο εσωτερικό και δεν κρύβει την έκπληξή του για το λιγοστό νερό που βλέπει. Μου εξηγεί πως τέσσερα πηγάδια διαπερνούν τη Μονή που συνδέονται μεταξύ τους υπογείως και λέγεται ότι από εκεί εισήλθαν οι Οθωμανοί και κατέλαβαν τη Μονή ύστερα από προδοσία.

Κατευθυνόμαστε προς το Καθολικό. Στέκεται σκεφτικός προτού ανέβουμε τα σκαλιά. Λείπουν από την εικόνα του τα δύο πανύψηλα κυπαρίσσια που έβλεπαν τα μάτια του δεξιά και αριστερά της εισόδου, προτού η Αρχαιολογική Υπηρεσία αναγκαστεί να τα κόψει ύστερα από την ασθένεια που τα χτύπησε. Θυμάται και τη μικρή ελιά λίγο πιο μπροστά στην αριστερή πλευρά και θαρρείς αυτόματα έρχονται στη μνήμη του τα γυρίσματα της ΕΡΤ στον χώρο εκείνο, οι βυζαντινοί ύμνοι από τον Πέτρο Γαϊτάνο, το μανουάλι δίπλα στην ελιά και το αναμμένο κερί πάνω του με την υπόδειξη του σκηνοθέτη. “Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια” συμπληρώνει, καθώς περνάμε στο εσωτερικό.

Όλα του είναι γνώριμα και εδώ: το Ιερό, ο κυρίως Ναός, ο εσωνάρθηκας. Μιλά με ενθουσιασμό για τα ψηφιδωτά και την περίφημη αποκατάστασή τους μετά τον σεισμό του 1999. “Ήμουν εδώ τότε. Έτρεμε η γη κάτω από τα πόδια μου” διηγείται. Και συνεχίζει “Κι όταν σταμάτησε, ψηφίδες αμέτρητες ήσαν πεσμένες κάτω στο πάτωμα, υπήρχαν πολλές ρωγμές στο Καθολικό, ένας τοίχος από τα παλιά κελιά είχε πέσει και είχε πάθει σοβαρή ζημιά το βόρειο τείχος προς τη μεριά της παλιάς Ιεράς Οδού. Έπρεπε τότε εγώ να ενημερώσω την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Δεκαπέντε χρόνια ήταν κλειστή η Μονή για τις εργασίες αποκατάστασης των ζημιών. Υπήρχαν σκαλωσιές μέσα κι έξω από τον ναό. Κι εμείς εδώ φύλακες στη θέση μας για την ασφάλεια του χώρου”.

Ακούω με προσοχή τη διήγησή του, παρατηρώ τις κινήσεις του και βλέπω την αγωνία του για το μνημείο ακόμη και σήμερα ζωγραφισμένη στα μάτια του. Τι άλλο από ευσυνειδησία, υπευθυνότητα και αγάπη για το έργο του φανέρωναν αυτά; Αρχαιοφύλακας της Μονής ήταν η δουλειά του κ. Μπάμπη, όπως τον αποκαλούσαν, ενώ παράλληλα διέθετε στους επισκέπτες τα προς πώληση είδη, κάρτες, Οδηγό της Μονής κ.α. για λογαριασμό του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων. Παρακολουθούσε όμως και τις οργανωμένες ξεναγήσεις στη Μονή, διάβαζε ό,τι είχε σχέση με αυτή και ήταν σε θέση να δίνει και ο ίδιος πολλές πληροφορίες για το μνημείο και τις αγιογραφίες του. Μάλιστα με τη σύμφωνη γνώμη της κ. Ελένης Μανωλέσου, Διευθύντριας τότε της Πρώτης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, όπου υπαγόταν η Μονή, μπορούσε να ενημερώνει ομάδες χωρίς ξεναγό ή μεμονωμένους επισκέπτες, όπως έκανε τώρα σε μένα.

Με σεβασμό προς τον χώρο που βρισκόμαστε αρχίζει από τον Παντοκράτορα την ενημέρωσή του, κατεβαίνει στους προφήτες στο τύμπανο του τρούλου, στις παραστάσεις στα ημιχώνια και σιγά-σιγά βλέπουμε όλες τις παραστάσεις εντός του ναού. Περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τις σκηνές τόσο από τη ζωή του Χριστού όσο και από τη ζωή της Θεοτόκου που δεν κρύβω τον θαυμασμό μου για τη μνήμη του και τη διάθεση όσα γνώριζε να τα μοιραστεί μαζί μου. Κι ύστερα τα γοτθικά τόξα στον εξωνάρθηκα, ο μοναδικός ιωνικός κίονας στη νότια πλευρά του, αφού κι εδώ έδρασε ο γνωστός Έλγιν, ο όροφος από πάνω που ήταν το ηγουμενείο, αλλά τον κατεδάφισαν οι Φράγκοι, η τοιχοδομία του ναού και το μοναδικό δίλοβο παράθυρο που σώζεται ατόφιο στο πέρασμα των χρόνων στην ανατολική πλευρά του ναού, η βυζαντινή τραπεζαρία, το βορεινό τείχος και τέλος τα δέντρα στη νοτιοδυτική πλευρά του περιβόλου, κάποια από τα οποία φύτεψε ο ίδιος και είχε σύκα να προσφέρει στους τουρίστες τα καλοκαίρια, “ευλογία του Δαφνιού” όπως έλεγε, η ζωή του όλη ως φύλακας του μνημείου περνούσε από μπροστά του με εικόνες και αναμνήσεις που διαδεχόταν η μία την άλλη!

 

 

Κι εκεί στη σκιά των δέντρων που καθίσαμε για λίγη δροσιά η κουβέντα μάς οδήγησε πίσω στις ρίζες του, στο χωριό του, στον αγώνα επιβίωσης εκείνα τα δύσκολα χρόνια που σμιλεύουν τον χαρακτήρα του ανθρώπου και δεν ξεχνιούνται ποτέ. Με καταγωγή από την Κοσμηρά Ιωαννίνων, χωριό κοντά στη Δωδώνη, ήταν το πέμπτο παιδί μίας πολύτεκνης οικογένειας που είχε οκτώ παιδιά. Μετά την Τρίτη τάξη στο σχολείο του χωριού βρέθηκε ανάμεσα σε εξήντα παιδιά στο Οικοτροφείο Πωγωνιανής, όπου τελείωσε το Δημοτικό. Φοίτησε στη συνέχεια επί τρία χρόνια στη Γεωργική Σχολή Πτολεμαΐδας και από εκεί άρχισε να εργάζεται αρχικά στην εταιρεία “ΒΟΚΤΑΣ”, ύστερα ως σερβιτόρος στο Ξενοδοχείο “King Palace” και σε άλλες δουλειές, ώσπου το 1965 ήλθε η Πρόσκληση από τον αδελφό του για τη Γερμανία.

Δεκαπέντε χρόνια έζησε εκεί δουλεύοντας στην αρχή σε εργοστάσιο στρωμάτων και μετά σε εργοστάσιο κατασκευής τρακτέρ με μία διετή διακοπή λόγω των στρατιωτικών του υποχρεώσεων. Η γνώση της Γερμανικής γλώσσας ήταν ο λόγος που σε ένα από τα ταξίδια του στην Ελλάδα υπέβαλε αίτηση στο Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο τότε είχε κάνει προκήρυξη για διάφορες θέσεις εργασίας, γεγονός που τον Μάιο του 1980 τον γύρισε πίσω στην πατρίδα, αφού διορίζεται ως αρχαιοφύλακας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Στη Μονή Δαφνίου έρχεται πέντε χρόνια αργότερα, όταν συνάδελφός του μετατέθηκε στον Νομό Ηλείας, θέση την οποία υπηρέτησε με ζήλο και ιδιαίτερη αγάπη μέχρι την συνταξιοδότησή του.

 

 

Παράλληλα ο κ. Χαράλαμπος δημιούργησε μία ωραία οικογένεια. Με τη λεβέντισσα σύζυγό του, την κ. Παναγιώτα, ξεκίνησαν μαζί από τη Γερμανία τον δρόμο της ζωής, αγωνίστηκαν στηρίζοντας ο ένας τον άλλον να αναστήσουν με αρχές τα τρία κορίτσια τους και σήμερα καμαρώνουν τα έξι εγγόνια τους ευχαριστημένοι από την εξέλιξή τους. Ταξίδεψαν επίσης σε θρησκευτικούς και άλλους προορισμούς, ο ίδιος μιλά με συγκίνηση για τους Αγίους Τόπους και το προσκύνημα στο Άγιο Όρος, έχουν όμως καταφύγιό τους το σπίτι τους στην Κοσμηρά Ιωαννίνων, την ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου περνούν όλους τους μήνες του καλοκαιριού, αλλά είναι εκεί και σε κάθε άλλη ευκαιρία μέσα στον χρόνο.

 

 

Έναν τόπο δεν έχει μέχρι τώρα επισκεφτεί και αποτελεί μεγάλη επιθυμία του: Τη Νέα Μονή Χίου, τη σύγχρονη με τη Μονή Δαφνίου, που έχει τη δική της ιστορία και αποτελεί επίσης Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. “Δεν ευνόησαν οι συνθήκες” λέει κάνοντας τον απολογισμό του, αλλά αυτός θα είναι ο επόμενος προορισμός του. Εμείς του ευχόμαστε να είναι πάντα καλά, γελαστός και ευδιάθετος, να χαίρεται μαζί με τη σύζυγό του την όμορφη οικογένειά τους, να απολαμβάνουν τους κόπους τους και σύντομα να εκπληρωθεί το όνειρό του, το ταξίδι του για τη Νέα Μονή Χίου!!

 

Αγγελική Γκανά - Ρηγάκη